1988 yerel seçimlere ilişkin halkoylaması sonuçlarına yönelik yapılan halkoylamasına ilişkin Yüksek Seçim Kurulu Kararı

1 Ekim 1988 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan YSK Kararı şöyle:

(Sayı: 19946)

YÜKSEK SEÇİM KURULU KARARI

Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığı'ndan:

Karar No: 277

KARAR

3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanun'un 2 nci ve geçici 5 inci maddesinin (a) bendi hükmü gereğince, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 127 nci maddesinde 3467 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile ilgili olarak, 25/9/1988 günü yapılan halkoylaması sonuçları 26/9/1988 gününün ilk saatlerinden itibaren Kurulumuza ulaşmaya başlamış olup gelen sonuçlar aralıksız şekilde birleştirmeye tabi tutulmuş ve bugün en son olarak Hakkari İl Seçim Kurulu'ndan gönderilen sonucun Kurulumuza ulaşması ile birleştirme işlemi tamamlanmış olmakla, 3376 sayılı Kanunun "İl Seçim Kurulları, İlçe seçim kurullarından gelen tutanakları toplar, il birleştirme tutanağında beliren sonuçları derhal ve en seri vasıta ile Yüksek Seçim Kurulu'na bildirir ve bu tutanağın onaylı bir örneğini gönderir. Yüksek Seçim Kurulu il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan eder... " diyen 8 inci maddesi hükmü gereği de nazara alınmak suretiyle, birleştirme tutanağında yer alan toplam sayısal veriler incelenerek;

Gereği Görüşüldü:

Kurulumuzun 13/8/1988 gün 240 sayılı kararına göre güncelleştirilerek 3/9/1988 günü itibariyle kesinleşen sandık seçmen listelerine dayanarak muhtelif vasıtalarla Kurulumuza bildirilen sayılar toplamına göre 26.633.750 seçmenin mevcut olduğu açıklanmış, halkoylamasının Kurulumuza ulaşan sonuçlarına göre ise, gümrük kapılarında oy kullananlar dışında, seçmen listelerinde toplam 26.718.518 seçmenin kayıtlı olduğu ve 100.846 sandıkta 23.730.164 seçmenin oy kullandığı tespit edilmiştir.

İllerde kullanılan 23.730.164 oy ile gümrük kapılarında kullanılan 20.709 oyun toplamı olan 23.750.873 (Yirmiüç milyon yediyüzelli bin sekizyüzyetmişüç) oydan 793.995 (Yediyüzdoksanüç bin dokuzyüzdoksanbeş) adedi geçersiz kabul edildiğinden, geçerli oyların sayısı 22.956.878 (Yirmiiki milyon dokuzyüzellialtı bin sekizyüzyetmişsekiz) dir. Bu kadar geçerli oyun 8.034.933 (Sekizmilyon otuzdörtbin dokuzyüzotuzüç) adedinin "Evet" oyu, 14.921.945 (Ondörtmilyon dokuzyüzbirmibirbin dokuzyüzkırkbeş) adedinin "Hayır" oyu olduğu, buna göre katılma oranının % 88.82, "Evet" oylarının geçerli oylara oranının % 35, "Hayır" oylarının geçerli oylara oranının % 65 olduğu birleştirme tutanağında beliren durumdan anlaşılmıştır.

3376 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin 2 nci fıkrasında "Yüksek Seçim Kurulu il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan eder" hükmüne yer verildiğine göre birleştirme tutanağına göre tespit edilen toplam sonuçlar TRT duyurusu olarak ilan edilmelidir. Aynı maddenin üçüncü fıkrasında "geçerli oyların yarısından çoğu -Evet- ise Anayasa değişikliği Türk milleti tarafından kabul edilmiş olur" hükmü yer almıştır. Bu fıkrada bu olgunun ayrıca ilanından söz edilmemiş, bir önceki fıkrada sadece birleştirilen sonuçların ilan edileceği açıklanmıştır. 6/9/1987 tarihinde yapılan halkoylamasından sonra Kurulumuzda yapılan birleştirme işlemi sonucu yapılan ilanda Anayasa değişikliğinin Türk Milleti tarafından onaylanarak kabul edildiği hususuna yer verilmiştir. Ancak o zaman Anayasa değişikliğinin kabul edilmesi şeklindeki olumluluğun ilan edilmesi, değişikliğin yürürlüğe girmiş bulunduğunun ve yürürlük tarihinin saptanıp açıklanması ihtiyacından kaynaklanmıştır. Bu halkoylamasında ise böyle bir durum ve zorunluluğun varlığı söz konusu değildir.

Sandık seçmen listelerinin askıya çıkarılarak güncelleştirilmesi sonucunda 26.633.750 seçmenin kütüklere yazılmış olduğunun açıklanmış olmasına karşılık birleştirme tutanağında seçmen sayısının (gümrük kapılarında oy kullananlar hariç) 26.718.518 olarak görülmesi; özellikle, başka sandığa ait seçmen listelerinde kayıtlı oldukları halde görev yaptıkları sandıkta, özel belgelerine dayanarak o seçmen listesinin sonuna kaydedilerek oy kullanan sandık kurulu başkan ve üyeleri sayılarının, gerekmemesine rağmen, seçmen sayısına dahil edilmesinden ve kısmen de ilk bildirimlerin veriliş veya alınışlarında maddi hatalar yapılmasından kaynaklanmakta olduğu nazara alınmalıdır.

3376 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin 2 nci fıkrasında, "Yüksek Seçim Kurulu, il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan eder." hükmüne yer verilmiş olmakla beraber birleştirme tutanağının da ilan edilip edilmeyeceği konusunda bir hükme yer verilmemiştir. Ancak sözü edilen Kanunun birinci maddesinde, "bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri tatbik edilir." hükmüne de yer verildiğinden, bu hüküm ve bugüne kadarki uygulamalar da dikkate alınarak 25/9/1988 günü yapılan halkoylamasının iller ve gümrük kapıları itibariyle sonucu gösteren verileri içeren ve Kurulumuzca düzenlenen birleştirme tutanağına dayanılarak elde edilen cetvelin de ilan edilmesi gerektiği kabul edilmiştir.

SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle;

1 - 23/9/1988 günü yapılan halkoylaması sonunda il seçim kurullarından bildirilen sonuçların birleştirilmesi suretiyle tanzim olunan 27/9/1988 tarihli tutanaktaki toplam sayıların TRT duyurusu halinde ilan olunmasına,

2 - Bu kararın ve birleştirme tutanağından elde edilen cetvelin Resmi Gazete'de yayınlanmasına 27/9/1988 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

---

KARŞIOY 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunun 8 inci maddesinde:

"İl seçim kurulları, ilçe seçim kurullarından gelen tutanakları toplar. İl birleştirme tutanağında beliren sonuçları derhal en seri vasıta ile Yüksek Seçim Kuruluna bildirir ve tutanağın onaylı bir örneğini gönderir.

Yüksek Seçim Kurulu, il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan eder.

Geçerli oyların yarısından çoğu "Evet" ise, Anayasa değişikliği Türk Milleti tarafından kabul edilmiş olur." hükmü,

Aynı Kanunun 1 inci maddesinde de;

"Anayasa gereğince yapılacak olan halkoylamalarında bu Kanun hükümleri uygulanır. Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri tatbik edilir." hükmü yer almaktadır.

İl seçim kurulları yukarıda metni yazılı olan 8 inci maddenin 1 inci fıkrası gereği olarak il birleştirme tutanaklarında beliren sonuçları derhal ve en seri vasıta olan telefaks (elektronik mektup) ile Kurulumuza bildirmişlerdir. Kurulumuzda il seçim kurullarından gelen bu sonuçları 8 inci maddenin 2 nci fıkrası gereği olarak birleştirmiştir. Aynı fıkra uyarınca bu sonucun Kurulumuzca ilan edilmesi de zorunludur.

Ancak Kurulumuzun yapacağı bu ilan da yer alacak sonuçlar halkoylamasının kesin sonuçları değildir. Çünki; kesin sonuçlar; il seçim kurullarının 8 inci maddenin 1 inci fıkrası gereği olarak Kurulumuza gönderecekleri onaylı tutanak örneklerinin Kurulumuza gelmesinden ve 3376 sayılı Kanunun yukarıda metni yazılı olan 1 inci maddesi gereği olarak ve 3376 sayılı Kanunda hüküm bulunmaması nedeniyle 298 sayılı Kanunun itiraz hükümleri uyarınca yapılacak olan itirazların da sonuçlanmasından sonra ilan edilebilecektir.

İşte halkoylamasının kesin bulunan sonucunu açıklayacak olan bu ilanla birlikte, halkoylamasının bu kesin sonucuna göre, halkoyuna sunulan Anayasa değişikliğinin Türk Milleti tarafından kabul edilmiş olup olmadığı, bunun hangi tarih itibariyle hüküm ifade edeceği hususları da 3376 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin 3 üncü fıkrası gereği olarak Yüksek Seçim Kurulunca açıklanacaktır.

Bu nedenlerle;

1 - 3376 sayılı Kanunun Yüksek Seçim Kurulunca ilan edilmesini öngörmekle beraber değişebilecekleri için kesin sonuçlar olarak ilin edilmesini öngörmediği verileri halkoylamasının kesin verileri olarak açıklayan, öteyandan Kanunun ilan edilmesini öngörmediği başkaca hususları da (halkoylamasına katılanların seçmen sayısına göre katılma oranı, evet oylarının geçerli oylara olan oranı ve hayır oylarının geçerli oylara olan oranı) içeren TRT duyurusu metninin bu konulara ilişkin bulunan bölümlerine,

2 - Halkoylaması sonuçlarının henüz kesin olmayan verilerini kesin veriler olarak kabul eden ve buna ilişkin cetvelin Resmi Gazete’de kesin sonuçlar olarak yayımlanmasına ilişkin bulunan karara katılmıyorum.