Oniki levha kanunları

Roma hukuku ve Oniki Levha kanunları :

Oniki levha kanunu M.Ö. 452 yılında yazılı olmayan hukuku düzene sokmak ve derlemek için halk tarafından seçilen on kişi iki yıl çalışarak 12 levhaya, hukukun bütün sahalarına ait maddeleri yazmışlar ve bunlar halk meclisleri tarafından kabul edilerek kanunlaşmıştır. Bronz veya tahta veyahut fildişinden olduğu söylenen levhalar Roma'nın en büyük meydanına (Forum Romanum) asıldı ise de 60 yıl sonra Galler'in Roma'yı yağmalamaları esnasında yokolmuştur.

Tarihçi ve hukukçulara göre Oniki Levha Kanunları iki amaç taşıyordu:

a) Siyasi amacı; Asillerle halk arasında mümkün olduğu kadar eşitlik sağlamak ve vatandaşları, idarecilerin keyfi davranışlarına karşı korumak. Ancak kanunlar bunu tam anlamı ile gerçekleştirememiştir. O devirde asiller ile halk arasındaki evlenme yasağı devam etmektedir.

b) Hukuki amacı ise Eski teamül hukukunu toplayıp tespit etmek idi.

On iki Levha Kanunu ilkel bir hukuk seviyesini temsil etmektedir. Ayrıca umumiyetle Roma hukukuna hakim olan "şekilcilik" karakteri burada da kendini göstermektedir. Bazı örnek hükümler: Bir kimse, kendisine borçlu olan vatandaşı hakim ( majistra , magistra ) önüne götürür, borçlu borcunu ödeyemezse muayyen şekillere riayet ederek ona el koyar, evine götürür ve zincire vururdu. Belirli bir zaman içerisinde yine borcu ödeyemezse öldürebilir veya köle olarak satar, Alacaklı birden fazla kişi ise borçlu, alacaklar nispetinde parçalara ayrılırdı.

Devlete ve kamuya karşı işlenen suçların çoğuna ölüm cezası verilir: Vatana ihanet, anne veya babayı öldürme, kundakçılık (suçlu kırbaçlanır, zincire vurulur, ateşte yakılarak öldürülür), yalancı şahitlik (suçlu uçurumdan atılır), hakimin rüşvet alması, üfürükçülük gibi suçlar bu suçlar arasındadır.

Bazı suçlar ise ilahların kutsal haklarına tecavüz şeklinde anlaşılır, suçlu toplum dışına itilerek (sürgün cezası), her türlü haklardan mahrum bırakılır, hatta herkes tarafından öldürülebilir idi.

Kişisel menfaatlere ve şahıslara yönelik suçlarda şahsi intikam usulü ön plandadır. Suçlu diyet ödemeyi kabul etmezse , zarar görene teslim edilir; O da göze göz, dişe diş şeklinde öcünü alır. (Kısasa kısas ilkesi)

Hırsızlık suçu gece işlenirken hırsız yakalanırsa hırsız öldürülebilir. Daha hafif durumlarda hırsız verdiği zararı iki katı olarak öder. Aile reisi babadır. Sorumluluğundaki bireylerin hayat veya ölümlerine ilişkin bir baba hakimiyeti vardır. Bazı malların mülkiyetinin devren iktisabı için malın, tarafların, Roma vatandaşı olan ve baliğ (yetişkin, reşit) olan beş şahidin ve bir terazicinin hazır bulunması şart olup, şekle tabidir.